यस्मान्मधु च तैलं च प्राधान्येन प्रदीयते |
माधुतैलिक इत्येवं भिषग्भिर्बस्तिरुच्यते || (Su. Chi. 38/114)
The main ingredients of Mādhutailika Basti are Madhu and Taila. Hence this Basti is named as Mādhutailika Basti.
मधुतैले समे स्यातां क्वाथश्चैरण्डमूलजः |
पलार्धं शतपुष्पायास्ततोऽर्धं सैन्धवस्य च ||१००||
फलेनैकेन संयुक्तः खजेन च विलोडितः |
देयः सुखोष्णो भिषजा माधुतैलिकसञ्ज्ञितः ||१०१|| (Su.Chi.38/100-101)
Ingredients :
The ingredients of Mādhutailika Basti are Madhu and Taila in equal quantity, Eraṇḍa Kvātha, ½ Pala Śatapuṣpa Kalka, ½ Pala Saindhava and 1 Madanaphla. All churned well with a churner and administered comfortably warm by the physician. This is known as Mādhutailika Basti.
Indications :
सुखिनामल्पदोषाणां नित्यं स्निग्धाश्च ये नराः |
मृदुकोष्ठाश्च ये तेषां विधेया माधुतैलिकाः || (Su. Chi. 38/117)
Mādhutailika Basti is indicated in person who leads luxurious life (Sukumāra), who is having mild increase in doṣās, the person who is accustomed to daily usage of Snigdha substances and in the person who is having Mṛdu Koṣṭha.
Indicated for Kṛmi, Kuṣṭha, Udāvarta, Gulma, Arśa, Bradhna, Plīhā and Meha. (Cha.Si..12/18)
It also has the action of Dīpana, Bṛṃhaṇa, Balavarnakara, Vṛṣya and Rasāyana. (A.Hr.Ka 4/27-28)
Yāpana BASTI
स्वस्थानामातुराणां च वृद्धानां चाविरोधिनाः||२०||
अतिव्यवायशीलानां शुक्रमांसबलप्रदाः|
सर्वरोगप्रशमनाः सर्वेष्वृतुषु यौगिकाः||२१||
नारीणामप्रजातानां नराणां चाप्यपत्यदाः|
उभयार्थकरा दृष्टाः स्नेहबस्तिनिरूहयोः||२२|| (Cha. Si. 12/20-22)
Yāpana Bastis are indicated for healthy, diseased and old persons. They nourishes Śukra and Māṃsa Dhātu of persons excessively indulging in sex. They cure all the diseases and are suitable for administration in all the seasons. They help the sterile women and men to conceive and have the progeny. These Yāpana Bastis can impart the effect of both Sneha Basti and Nirūha Basti.
MUSTĀDI YĀPANA BASTI
यापनाश्च बस्तयः सर्वकालं देयाः; तानुपदेक्ष्यामः– मुस्तोशीरबलारग्वधरास्नामञ्जिष्ठाकटुरोहिणीत्रायमाणापुनर्नवाबिभीतकगुडूचीस्थिरादिपञ्चमूलानि पलिकानि खण्डशः क्लृप्तान्यष्टौ च मदनफलानि प्रक्षाल्य जलाढके परिक्वाथ्य पादशेषो रसः क्षीरद्विप्रस्थसंयुक्तः पुनः शृतः क्षीरावशेषः पादजाङ्गलरसस्तुल्यमधुघृतः शतकुसुमामधुककुटजफलरसाञ्जनप्रियङ्गुकल्कीकृतः ससैन्धवः सुखोष्णो बस्तिः शुक्रमांसबलजननः क्षतक्षीणकासगुल्मशूलविषमज्वरब्रध्न(वर्ध्म)- कुण्डलोदावर्तकुक्षिशूलमूत्रकृच्छ्रासृग्रजोविसर्पप्रवाहिकाशिरोरुजा– जानूरुजङ्घाबस्तिग्रहाश्मर्युन्मादार्शःप्रमेहाध्मानवातरक्तपित्तश्लेष्मव्याधिहरः सद्यो बलजननो रसायनश्चेति (१)|
Ingredients: The ingredients of Mustādi Yāpana Basti are Mākṣika and Ghṛta in equal quantity, Lavana, Kalka, Kvātha/ Kṣīrapaka, Māṃsarasa.
For the preparation of Kaṣāya, the Dravyas used are Mustā, Uśīra, Bala, Āragvadha, Rāsna, Mañjiṣṭha, Katurohini, Trāyamāna, Punarnava, Vibhītaka, Gudūci, Sthirā, Pañcamūla, 8 Madanaphala should be taken washed properly and boiled in one Āḍhaka of water and reduced to 1/4th. To this Kṣīra taken in the quantity of 2 Prastha is added and reduced to the quantity of Kṣīra. The Kalka Dravyas used are Śatakusuma, Madhuka, Kuṭajaphala, Rasānjana, & Priyaṅgu.
Indication: Mustādi Yāpana Basti is Śukra – Māṃsa – Bala Janana and is indicated in Kṣatakṣīṇa, Kāsa, Gulma, Śūla, Viṣama Jvara, Bradhna, Udāvarta, Kukṣi Śūla, Mūtrakṛcchra, Asṛkraja, Visarpa, Pravāhika, Śiro Ruja, Graha of Jānu, Uru, Jangha, Basti, Aśmari, Unmāda, Arśa, Prameha, Ādhmāna, Vātarakta, Pitta and Śleṣma Vyādhihara. It is Sadyobala Janana and Rasāyana.
It is called as Yāpana Basti because, this Basti can be administered at any time.
सैन्धवाक्षं समादाय शताह्वाक्षं तथैव च ।
गोमुत्रस्य पलान्यष्टौ अम्लिकाया पलद्वयम् ॥
गुडस्य द्वि पले चैव सममालोड्य यत्नतः ।
वस्त्रपूतं सुखोष्णं च बस्तिम् दद्यात् विचक्षणः ॥
शूलं विड्सङ्गमानाहं मूत्रकृच्छ्रं च दारुणम् ।
कृम्युदावर्त गुल्मादीन् सद्यो हन्यात् निषेवितः|| (Chakradatta 73/29-31)
Ingerdients:
SL NO | Ingredients of Basti | Quantity |
1 | Saindhava | 1 Akṣa (12 g) |
2 | Śatapuṣpa Kalka | 1 Akṣa (12 g) |
3 | Āmlīkā | 2 Pala (98 g) |
4 | Guḍa | 2 Pala (96 g) |
5 | Gomūtra | 8 Pala (384 ml) |
All the ingredients mixed together are strained through a piece of cloth and administered warm.
Indication:
Regular use of Kṣāra Basti alleviates Śūla, Vitsaṅga, Ānaha, severe Mūtrakṛcchra, Kṛmi, Udāvarta, Gulma etc in short time.
Kṣara Vaitaraṇa Basti
पल शुक्ति कर्ष कुडवैः अम्ली गुड सिन्धुजन्म गोमूत्रैः ।
ईषतैलयुतो अयं बस्ति शूलानाह आमवातहरः ।।
वैतरणः क्षारबस्ति भुक्ते चापि प्रदीयते।। (C.D. 73/32)
Ingerdients:
SL NO | Ingredients of Basti | Quantity |
1 | Āmlīkā | 1 Pala (48 g) |
2 | Guḍa | 1 Śukti (24 g) |
3 | Saindhava | 1 Karṣa (12 g) |
4 | Gomūtra | 1 Kuḍava (192 ml) |
5 | Taila | Little quantity |
Indications:
Vaitaraṇa Basti is indicated in Śūla, Ānaha and Amavāta. Vaitaraṇa Basti and Kṣāra Basti can be given after food.
Kṣīra Vaitaraṇa Basti
सिन्धूद्भवस्य कर्षं अम्लिकायाः पलं गुडार्द्धपलं ।
सुरभी पयसः कुडवः सर्वैरेतैः कृतो बस्ति: ॥
ईषत्तैलयुतोऽयं भुक्ते दत्ते निहन्ति रोगगणम् ।
कट्युरुपृष्ठशोथं शूलं चामानिलम् घोरम् ॥
चिरभवमुरुस्तम्भं गृध्रसिरोगं च जानुसंकोचम् ।
विषमज्वराणि घोरं क्लैब्यञ्च विनाशयत्याशु ॥
बस्तिर्वैतरणोक्तो गुणगणयुक्तः सुविख्यातः ।
भोजयित्वा च सायाह्ने सर्वस्यायं प्रशस्यते ॥
अथ चेद्बलवान् जन्तुरभुक्त्वापि तथा क्वचित् ।
(Vaṅgasena Saṃhita. Bastimātra Adhikāra. 186-190)
Ingredients:
SL NO | Ingredients of Basti | Quantity |
1 | Saindhava | 1 Karṣa (12 g) |
2 | Āmlīkā | 1 Pala (48 g) |
3 | Guḍa | ½ Pala (24 g) |
4 | Kṣīra | 1 Kuḍava (192 ml) |
5 | Taila | Little quantity |
Indication:
Vaitaraṇa Basti is indicated in Kaṭī, Uru, Pṛṣṭha Śopha, Śūla, severe Vāta Vikāras and chronic Ūrustambha, Gṛdhrasī, Jānu Saṅkoca, severe Viṣama Jvara, Klaibya.
It is recommended that this Basti should be given after food in the evening but if the patient is strong it may be given sometimes without taking food.
यस्मान्मधु च तैलं च प्राधान्येन प्रदीयते |
माधुतैलिक इत्येवं भिषग्भिर्बस्तिरुच्यते || (Su.Chi. 38/114)
Mādhutailika Basti
The main ingredients of Mādhutailika Basti are Madhu and Taila. Hence this Basti is named as Mādhutailika Basti.
मधुतैले समे स्यातां क्वाथश्चैरण्डमूलजः |
पलार्धं शतपुष्पायास्ततोऽर्धं सैन्धवस्य च ||१००||
फलेनैकेन संयुक्तः खजेन च विलोडितः |
देयः सुखोष्णो भिषजा माधुतैलिकसञ्ज्ञितः ||१०१|| (Su.Chi.38/100-101)
Mādhutailika Basti
Ingredients :
The ingredients of Mādhutailika Basti are Madhu and Taila in equal quantity, Eraṇḍa Kvātha, ½ Pala Śatapuṣpa Kalka, ½ Pala Saindhava and 1 Madanaphla. All churned well with a churner and administered comfortably warm by the physician. This is known as Mādhutailika Basti.
सुखिनामल्पदोषाणां नित्यं स्निग्धाश्च ये नराः |
मृदुकोष्ठाश्च ये तेषां विधेया माधुतैलिकाः || (Su. Chi. 38/117)
Mādhutailika Basti is indicated in person who leads luxurious life (Sukumāra), who is having mild increase in doṣās, the person who is accustomed to daily usage of Snigdha substances and in the person who is having Mṛdu Koṣṭha.
Indicated for Kṛmi, Kuṣṭha, Udāvarta, Gulma, Arśa, Bradhna, Plīhā and Meha. (Cha.Si..12/18)
It also has the action of Dīpana, Bṛṃhaṇa, Balavarnakara, Vṛṣya and Rasāyana. (A.Hr.Ka 4/27-28)
सैन्धवाक्षं समादाय शताह्वाक्षं तथैव च ।
गोमुत्रस्य पलान्यष्टौ अम्लिकाया पलद्वयम् ॥
गुडस्य द्वि पले चैव सममालोड्य यत्नतः ।
वस्त्रपूतं सुखोष्णं च बस्तिम् दद्यात् विचक्षणः ॥
शूलं विड्सङ्गमानाहं मूत्रकृच्छ्रं च दारुणम् ।
कृम्युदावर्त गुल्मादीन् सद्यो हन्यात् निषेवितः|| (Chakradatta 73/29-31)
Kṣāra Basti
Ingerdients:
SL NO | Ingredients of Basti | Quantity |
1 | Saindhava | 1 Akṣa (12 g) |
2 | Śatapuṣpa Kalka | 1 Akṣa (12 g) |
3 | Āmlīkā | 2 Pala (98 g) |
4 | Guḍa | 2 Pala (96 g) |
5 | Gomūtra | 8 Pala (384 ml) |
All the ingredients mixed together are strained through a piece of cloth and administered warm.
Indication:
Regular use of Kṣāra Basti alleviates Śūla, Vitsaṅga, Ānaha, severe Mūtrakṛcchra, Kṛmi, Udāvarta, Gulma etc in short time.
पल शुक्ति कर्ष कुडवैः अम्ली गुड सिन्धुजन्म गोमूत्रैः ।
तैलयुतो अयं बस्तिः शूलानाह आमवातहरः ।।
वैतरणः क्षारबस्तिः भुक्ते चापि प्रदीयते।। (Chakradatta 73/32)
Kṣara Vaitaraṇa Basti
Ingerdients:
SL NO | Ingredients of Basti | Quantity |
1 | Āmlīkā | 1 Pala (48 g) |
2 | Guḍa | 1 Śukti (24 g) |
3 | Saindhava | 1 Karṣa (12 g) |
4 | Gomūtra | 1 Kuḍava (192 ml) |
5 | Taila | Little quantity |
Indications:
Vaitaraṇa Basti is indicated in Śūla, Ānaha and Amavāta. Vaitaraṇa Basti and Kṣāra Basti can be given after food.
सिन्धूद्भवस्य कर्षं अम्लिकायाः पलं गुडार्द्धपलं ।
सुरभी पयसः कुडवः सर्वैरेतैः कृतो बस्ति: ॥
ईषत्तैलयुतोऽयं भुक्ते दत्ते निहन्ति रोगगणम् ।
कट्युरुपृष्ठशोथं शूलं चामानिलम् घोरम् ॥
चिरभवमुरुस्तम्भं गृध्रसिरोगं च जानुसंकोचम् ।
विषमज्वराणि घोरं क्लैब्यञ्च विनाशयत्याशु ॥
बस्तिर्वैतरणोक्तो गुणगणयुक्तः सुविख्यातः ।
भोजयित्वा च सायाह्ने सर्वस्यायं प्रशस्यते ॥
अथ चेद्बलवान् जन्तुरभुक्त्वापि तथा क्वचित् । (Vaṅgasena Saṃhita. Bastimātra Adhikāra. 186-190)
Kṣīra Vaitaraṇa Basti
Ingredients:
SL NO | Ingredients of Basti | Quantity |
1 | Saindhava | 1 Karṣa (12 g) |
2 | Āmlīkā | 1 Pala (48 g) |
3 | Guḍa | ½ Pala (24 g) |
4 | Kṣīra | 1 Kuḍava (192 ml) |
5 | Taila | Little quantity |
Indication:
Vaitaraṇa Basti is indicated in Kaṭī, Uru, Pṛṣṭha Śopha, Śūla, severe Vāta Vikāras and chronic Ūrustambha, Gṛdhrasī, Jānu Saṅkoca, severe Viṣama Jvara, Klaibya.
It is recommended that this Basti should be given after food in the evening but if the patient is strong it may be given sometimes without taking food.