EXPLANATORY NOTES
INDICATIONS
विसर्पविद्रधिप्लीहगुल्माग्निसदनज्वरान्|
मुखनेत्रशिरोरोगमदतृड्लवणास्यताः||३||
कुष्ठवातास्रपित्तास्रकट्वम्लोद्गिरणभ्रमान्|
शीतोष्णस्निग्धरूक्षाद्यैरूपक्रान्ताश्च ये गदाः||४||
सम्यक्साध्या न सिध्यन्ति ते च रक्तप्रकोपजाः|i
Visarpa, Vidradhi, Plīha, Gulma, Agni sadana, Jvara, Mukha roga, Netra roga, Śiro roga, Mada, Truṭ, Lavana Āsyata, Kuṣṭha, Vātarakta, Raktapitta, Katu-Amlodgāra, Bhrama, diseases which are not subsided by Śīta-Uṣṇa and Snigdha-Rūkṣa upakramas, and Raktaprakopaja Vyādhis.
CONTRA INDICATIONS
न तूनषोडशातीतसप्तत्यब्दस्रुतासृजाम्|
अस्निग्धास्वेदितात्यर्थस्वेदितानिलरोगिणाम्||६||
गर्भिणीसूतिकाजीर्णपित्तास्रश्वासकासिनाम्|
अतीसारोदरच्छर्दिपाण्डुसर्वाङ्गशोफिनाम्||७||
स्नेहपीते प्रयुक्तेषु तथा पञ्चसु कर्मसु|
नायन्त्रितां सिरां विध्येन्न तिर्यङ्गाप्यनुत्थिताम्||८||
नातिशीतोष्णवाताभ्रेष्वन्यत्रात्ययिकाद्गदात्|ii
Children below 16 years, aged above 70 years, Atisnigdha, Asvedita, Atyartha svedita, Anila rogiṇa, Garbhiṇī, Sūtikā, Ajīrṇa, Śvāsa, Kāsa, Atisāra, Udara, Chardi, Pāṇḍu, Sarvāṅga śopha, Snehapīta, Undergone Pañcakarma, non-visible veins, tortured veins, deep veins, too hot and cold climates, too sunny and windy days, and also patients with serious systemic disorders.
Pūrva karma
तत्र स्निग्धस्विन्नमातुरं यथादोषप्रत्यनीकं द्रवप्रायमन्नं भुक्तवन्तं यवागूं पीतवन्तं वा यथाकालमुपस्थाप्यासीनं स्थितं वा प्राणानबाधमानो वस्त्रपट्टचर्मान्तर्वल्कललतानामन्यतमेन यन्त्रयित्वा नातिगाढं नातिशिथिलं शरीरप्रदेशमासाद्य प्राप्तं शस्त्रमादाय सिरां विध्येत् ||६||iii
The procedure is advised to do in persons who are given proper snehana and svedana. Then according to the doṣa vitiation respective yavāgū can be given, which is drava prāya (more liquid) diet. Before administering the procedure, the kala, the fitness of the patient for sirā vyadha has to be ensured. After tying the torniquet above the selected area the needle has to be inserted. It should not be too deep and unstable.
PradhānaKarma
बलिनो बहुदोषस्य वयःस्थस्य शरीरिणः |
परं प्रमाणमिच्छन्ति प्रस्थं शोणितमोक्षणे ||१६||iv
The blood has to be collected in a measuring jar. The pravara mātrā advised for raktamokṣaṇa is I prastha (13.5 pala = Approx. 650ml). The blood has to be observed for the duṣṭi lakṣaṇas.
Paścāt Karma
The torniquet has to be loosened after the required amount of blood is collected. The needle has to be removed immediately and antiseptic application has to be done.
IMPORTANT SLOKA
विसर्पविद्रधिप्लीहगुल्माग्निसदनज्वरान्|
मुखनेत्रशिरोरोगमदतृड्लवणास्यताः||
कुष्ठवातास्रपित्तास्रकट्वम्लोद्गिरणभ्रमान्|
शीतोष्णस्निग्धरूक्षाद्यैरूपक्रान्ताश्च ये गदाः||
सम्यक्साध्या न सिध्यन्ति ते च रक्तप्रकोपजाः| (AH. Su. 27/3-5)
Visarpa, Vidradhi, Plīha, Gulma, Agni Sadana, Jvara, Mukha Roga, Netra Roga, Śiroroga, Mada, Trut, Lavana Āsyata, Kuṣṭa, Vātarakta Raktapitta, Kaṭu-Amlodgāra, Bhrama, diseases which are not subsided by Śīta- Uṣṇa and Snigdha-Rūkṣa Upakramas, and Raktaprakopaja Vyādhis.
न तूनषोडशातीतसप्तत्यब्दस्रुतासृजाम्|
अस्निग्धास्वेदितात्यर्थस्वेदितानिलरोगिणाम्||
गर्भिणीसूतिकाजीर्णपित्तास्रश्वासकासिनाम्|
अतीसारोदरच्छर्दिपाण्डुसर्वाङ्गशोफिनाम्||
स्नेहपीते प्रयुक्तेषु तथा पञ्चसु कर्मसु|
नायन्त्रितां सिरां विध्येन्न तिर्यङ्नाप्यनुत्थिताम्||
नातिशीतोष्णवाताभ्रेष्वन्यत्रात्ययिकाद्गदात्| (AH.Su.27/6-9)
Children below 16 years, aged above 70 years, Atisnigdha, Aswedita, Atyarta swedita, Anila rogina, garbhiṇī, sūtikā, ajīrṇa, Swāsa, Kāsa, Atisāra, Udara, Chardi, pāṇḍu, Sarvānga śopha, snehapīta, Undergone Pañcakarma, non-visible veins, tortured veins, deep veins, too hot and cold climates, too sunny and windy days, and also patients with serious systemic disorders.
